1.Шолпан ғаламшарының шағылыстырғыш қабілеті қандай? 2.Күн сәулесінің қанша пайызы кері шағылысады, қанша пайызы бұлтты жарып өтіп, Шолпанның бетіне жетеді? 3.Шолпан ғаламшарының қай қабаты ерекше қызады, оның температурасы неше градусқа жетеді? 4.Шолпан қалай жарық жұлдызға айналады? 5.Шолпан қандай ғаламшар? 6.Радиобақылаудың нәтижесінде қандай мәліметтерге қол жеткіздік? 7.Шолпан ғаламшарында тіршілік бар ма? Оқулықпен жұмыс 2- тапсырма Көрсетілген үлгі бойынша сызықша қоя отырып, сөйлемдерді өзгертіп жазыңыздар. (167-бет) Артық болмас білгенің Оқулықтағы ғарыш туралы қызықты мәліметтерді оқып танысу.

Вопрос школьника по предмету Қазақ тiлi

1.Шолпан ғаламшарының шағылыстырғыш қабілеті қандай?
2.Күн сәулесінің қанша пайызы кері шағылысады, қанша пайызы бұлтты жарып өтіп, Шолпанның бетіне жетеді?
3.Шолпан ғаламшарының қай қабаты ерекше қызады, оның температурасы неше градусқа жетеді?
4.Шолпан қалай жарық жұлдызға айналады?
5.Шолпан қандай ғаламшар?
6.Радиобақылаудың нәтижесінде қандай мәліметтерге қол жеткіздік?
7.Шолпан ғаламшарында тіршілік бар ма?
Оқулықпен жұмыс 2- тапсырма Көрсетілген үлгі бойынша сызықша қоя отырып, сөйлемдерді өзгертіп жазыңыздар. (167-бет)
Артық болмас білгенің
Оқулықтағы ғарыш туралы қызықты мәліметтерді оқып танысу.

Ответ учителя по предмету Қазақ тiлi

Өңдеу

Шолпан — күн жүйесіндегі оған жақын екінші ғаламшар. Көлемі мен массасы жағынан Жерге жуық болғандықтан, ерте кезден-ақ ғалымдардың назарын өзіне аударған. Алайда, оны тұтасқан ақ бұлт қабаты қоршап жатқандықтан, бұл ғаламшардың табиғаты мен қозғалысын оптикалық бақылаулар арқылы анықтау қиындық келтірген. Дегенмен, радиобақылаулар нәтижесі күтпеген мәліметке қол жеткізді. Шолпан (Уранды есептемегенде) барлық ғаламшарлар айналатын жаққа кері бағытта, яғни өзінің Күнді айнала қозғалатын бағытына өз осі төңірегіндегі қарсы айналатын болып шықты. Ондағы күндік тәулік шамамен Жердегі 117 тәулікке тең.Оның Күннен орташа арақашықтығы 108 млн. км (0,723 астрономиялық бірлігі). Сидерлік айналу периоды 224 тәулік 16 сағат 49 мин 8 с. Жерден қараған бақылаушыға Шолпанның Күннен бұрыштық қашықтығы 48″-тан аспайды. Сондықтан ол Күн батқаннан кейін (кешкі жұлдыз) не Күн шығардың алдында (таңертеңгі жұлдыз) ғана аз уақыт көрініп тұрады. Шолпан – аспандағы ең жарық шырақ (Күн мен Aйдан кейінгі). Жалтырауының максимумы 4,4-жұлдыздық шамаға дейін жетеді. Шолпанның фазаларын (1610 жылы Г.Галилей ашқан) көру қабілеті ерекше жақсы адамдар жай көзбен де байқай алады. Төменгі тоғысуы кезінде Шолпанның бұрыштық диаметрі 64″-қа жетеді. Жер бетінде жүргізілген радиолокациялық бақылаулардың нәтижесі бойынша Шолпанның орташа радиусі 6050±0,5 км, массасы 0,9528 Жер массасындай. Шолпанды қоршаған қою атмосфераның бар екендігін, Шолпанның Күн дискісін басып өту кезін бақылай отырып, алғаш рет М.В. Ломоносов ашқан (1761). Шолпан атмосферасында көмір қышқыл газының (СО2) болатындығы спектроскопиялық жолмен анықталған. Шолпанның температурасы оның бетіне жақындаған сайын арта түсетіндігін Шолпанның төменгі атмосферасында алғаш рет кеңестік “Венера-4” (1967) автоматтық планетааралық стансасында тікелей жүргізілген өлшеулер көрсетті. “Венера” (КСРО) және “Маринер” (АҚШ) автоматтық планетааралық стансаларында жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде Шолпан планетасы атмосферасының құрамы 97,3% көмір қышқыл газынан, 2%-дан кем азоттан, 0,1%-дан кем оттектен және 1%-дан кем су буынан тұратындығы анықталды. Зерттеулер нәтижесіне қарағанда Шолпан бетінің жарықтылығы шамамен 10 мың люкске тең. Ел аузында Ай Күнмен үзеңгілес жүретін болса, Шолпан Аймен тетелес келеді.