Тіркес екпіні мысал.

Вопрос школьника по предмету Қазақ тiлi

Тіркес екпіні мысал.

Ответ учителя по предмету Қазақ тiлi

Ответ:

Тіркес екпіні

Дауыс екпіні бір сөз бен екінші сөздің жігін ажыратумен қатар, бір сөз тобы мен екінші сөз тобының жігін де ажыратып тұрады. Арнаулы сөз тобының өзара мағына жуықтылығы ол сөз тобының акцентуациялық жуықтылығымен де байланысты болуы мүмкін. Сөйлем ішіндегі сөздердің бәрі бірдей үнемі дербес екпінге ие болуы шарт емес.

Атаулар (лат. nomenclatura) — нысандар мен құбылыстарды ғылыми сипаттауда қолданылатын принциптер мен ережелердің жүйесі.

Мәскеу (орыс. Москва́, (айтылуы (ақп.))) — Ресей Федерациясының астанасы. Ресейдің еуропа бөлігінің ортасында, Мәскеу өзенінің жағасында орналасқан. Жер аумағы 1000 км2. Климаты қоңыржай континенттік. Орташа температура қаңтарда –10,20С, шілдеде 18,10С; жылдық жауын-шашын мөлшері 600 мм-ге жуық.

Дербес — Оңтүстік Қазақстан облысы Ордабасы ауданындағы ауыл, Бадам ауылдық округі құрамында.

Сөйлем мүшелерінің грамматикалық қызметіне қарай, олардың акцентуациялық өзгешеліктері де айқындалып тұрады. Сөйтіп, тілімізде, кей уақыт, белгілі сөз тіркесі немесе түгел сөз шумағы бір-ақ екпінге ие болуы мүмкін. Мұндай екпін фразалық (ритмикалық) немесе тіркес екпіні деп аталады.

Фраза — тіл білімі мен музыкада қолданылатын термин.

Қазақ тілінде мына төменгі сөз топтары екпін жағынан айрықша комплекс бола алады.

1. Қос сөздер (бала – шаға, жөн-жосық, ығай-сығай, сылап – сипап т.б.).

2. Негізгі мағыналы сөз бен шылау сөздер (үйге дейін, ол үшін, өзі ғана, мың қаралы, оқыған сайын т.б.).

3. Күрделі сөздер түйдегі (оқып отыр, ән салды, жығыла жаздады, жығылып қалды, орақ орды т.б.).

4. Анықтауыш пен анықталған сөздер тізбегі (биік үй, асқар тау, қынай бел, алыс жер, күміс қасық, ат қора, қыруар мал, мың сом т.б.).

5. Пысықтауыш пен баяндауыш болған сөз тізбегі (кеше келді, жақсы оқыды, қалада болды, әрең жүрді т.б.).

6. Идиом сөздер түйдегі (қабырғаңмен кеңес, сөз байла, таң атты, тақсіретін тартты т.б.).

7. Жалғаусыз тура толықтауыш пен баяндауыш болған сөз тізбегі (газет оқыды, хат жазды, кино көрді т.б.).